Historia Jednego Obrazu: Ostatnia wieczerza

poniedziałek 5 kwietnia 2021

„Ostatnia wieczerza” (1495-1498 r., 460×880 cm) Leonarda da Vinci jest malowidłem ściennym znajdującym się w refektarzu, czyli jadalni klasztoru dominikanów przy bazylice Santa Maria delle Grazie w Mediolanie.

Ostatnia wieczerza – Leonardo da Vinci

Ostatnia wieczerza – Leonardo da Vinci

.

Malowidło zamówił Ludwik Sforza, książę Mediolanu. Artysta posłużył się dość nietypową techniką. Zagruntowaną ścianę pokrywał mieszanką farb temperowych i olejnych. Dzięki temu nie musiał się spieszyć i w spokoju mógł dopracować detale. Niestety, eksperymenty nie przysłużyły się freskowi. Już na kilka lat po wykonaniu dzieła zaczął się łuszczyć i blaknąć. W 1652 roku w ścianie wykuto drzwi do kuchni. Zniszczyło to fragment fresku, na którym znajdowały się stopy i część stołu. Przejście zostało później zamurowane, ale tego fragmentu już nie odzyskano. Później za czasów Napoleona w pomieszczeniu z malowidłem żołnierze urządzili stajnię. Czasy II wojny światowej również nie były łaskawe dla dzieła. W wyniku bombardowania w 1943 r. zniszczeniu uległa znaczna część refektarza.

W 1999 r. zakończono wielką konserwację obrazu, trwała ona 21 lat.

.

Fresk przedstawia wieczerzę paschalną, w której uczestniczą Jezus i apostołowie. W kościele katolickim wspomina głównie w Wielki Czwartek.

W Ewangelii Łukasza opisana jest w rozdziale 22 wersety 14–20:

A gdy nadeszła godzina, zasiadł do stołu i dwunastu apostołów z Nim. Wtedy powiedział do nich: Tak bardzo pragnąłem spożywać z wami tę Paschę, zanim zacznę cierpieć. Bo mówię wam, że już nie będę jej pożywał, aż się dopełni w królestwie Bożym. A potem wziął kielich, odmówił modlitwę dziękczynną i powiedział: Weźcie go i podzielcie między siebie. Bo mówię wam, że odtąd już nie będę pił z owocu winnego szczepu, dopóki nie przyjdzie królestwo Boże. A potem wziąwszy chleb, odmówił dziękczynienie, połamał i rozdał go im mówiąc: To jest ciało moje wydane za was. Czyńcie to samo na moją pamiątkę. Podobnie po wieczerzy wziął kielich i powiedział: Ten kielich jest Nowym Przymierzem we krwi mojej, która będzie za was wylana…

.

Fresk ma przedstawiać moment, kiedy Jezus ogłasza, że jeden z apostołów go zdradzi: „Zaprawdę powiadam wam: jeden z was mnie zdradzi” (Mt, 26, 21). Apostołowie są przedstawieni w grupach po trzech. Są poruszeni słowami Chrystusa. Gestykulują i dyskutują. Siedzący od lewej Bartłomiej, Jakub Młodszy i Andrzej są zaskoczeni. Św. Piotr trzyma w dłoni nóż, jest zdenerwowany. Nóż ma nawiązywać do późniejszych wydarzeń, kiedy w Getsemani odciął ucho napastnikowi, który przyszedł pojmać Jezusa. Judasz trzyma w dłoni sakiewkę, a drugą sięga do półmiska. Dalej znajduje się św. Jan, który wygląda na bardzo słabego. W centralnej części znajduje się Jezus. Sięga do półmiska, do którego sięga również Judasz. „Ten, który ze mną rękę zanurza w misie, on mnie zdradzi” (Mt, 26, 23). Z prawej strony znajduje się św. Tomasz, który nie wierzy w zmartwychwstanie. Unosi dłoń, co symbolizuje późniejsze włożenie palca w rany po gwoździach. Na następnych miejscach widzimy św. Jakuba Starszego i św. Filipa, a w ostatniej trójce znajdują się Meteusz, Juda i św. Szymon.

.

Ostatnia wieczerza odbywa się w refektarzu, w którym została namalowana. Jest to jakby jej przedłużenie. Za postaciami znajdują się trzy okna, w których widać krajobraz często interpretowany jako raj. Samo ułożenie postaci jest dość dziwne. Wszystkie osoby znajdują się po jednej stronie stołu, co jest dość nienaturalnym ułożeniem. W czasach Jezusa spożywano posiłki w pozycji półleżącej.

.

Malowidło było często kopiowane, zmieniane i naśladowane, m.in.:

  • Malowidło pojawia się w eseju Paula Valery „Wstęp do metody Leonarda da Vinci
  • Malowidło pojawia się także w „Kodzie Leonarda da Vinci” Dana Browna.

Leonardem kierowała wieczna dociekliwość. W tle „Ostatniej Wieczerzy” widzimy trzy okna. Środkowe, które otwiera się poza postacią Jezusa, odróżnia się od innych wygiętym łukowato gzymsem. Przedłużając ten łuk otrzymalibyśmy okrąg, którego środek wypada na twarzy Chrystusa. Wszystkie główne linie malowidła zbiegają się w tym punkcie; symetria całości jest symetrią w stosunku do tego punktu centralnego oraz w stosunku do długiej linii stołu wspólnej wieczerzy. Jeśli jest w tym tajemnica, to w tym tylko stopniu, w jakim wydają się nam tajemnicze takie układy przestrzenne; a tę tajemnicę; obawiam się, można wyjaśnić.

Książka została bardzo skrytykowana przez polski kościół.

  • Susan Dorothea White namalowała obraz „Pierwsza wieczerza”. Zastąpiła mężczyzn kobietami o różnym pochodzeniu etnicznym.
  • W Głogowie powstał obraz przedstawiający lokalnych polityków na miejscach apostołów i Jezusa z prezydentem miasta w roli głównej. (Artykuł )
  • Swoją wersję „Ostatniej Wieczerzy” stworzył również Andy Warhol.
  • Warta uwagi jest także „Ostatnia wieczerza” Macieja Świeszewskiego. Artykuł

 

 

Plakat