Historia Jednego Obrazu: „Mona Lisa” da Vinci

„Mona Lisa” (mona = madonna) to obraz olejny Leonarda da Vinci o wymiarach 77×53 cm.

Obraz powstał w latach 1503-1507. Artysta wykorzystał farby olejne i topolową deskę. Został zamówiony przez kupca z Florencji Francesco Gioconda. Bławatnik nie został jednak jego właścicielem. Da Vinci jeździł z portretem przez całe życie. W powieści Jerzego Cepika „Leonardo de Vinci” możemy przeczytać, że to da Vinci chciał namalować żonę kupca.

.

Obraz przedstawia Lisę Gherardini siedzącą na balkonie. Jej ciało ustawiono pod kątem, ale twarz jest zwrócona do widza. Za kobietą widać wysoki mur, krajobraz pocięty ścieżkami i potokami. Pod koniec malowania powstały także fragmenty kolumn. Perspektywa tła różni się od postaci. Artysta namalował ją z lotu ptaka.

.

Opis dzieła znalazł się chociażby w biografii Giorgia Vasariego „Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów”:

„Ktokolwiek chce widzieć, jak sztuka zdolna jest naśladować naturę, tutaj dojrzy to bez trudności. Albowiem najmniejsze szczegóły oddane są z możliwą delikatnością. Oczy mają blask i wilgotność żywych. Wokół oczu dają się zauważyć czerwononiebieskie żyłki i brwi, jakie tylko z największą lekkością można wykonać. Widać rzęsy wyrastające z powiek, rzadkie i wygięte, które nie mogą być namalowane naturalniej. Nos, ze wszystkimi pięknymi swymi cieniami, różowymi i miękkimi, zdaje się być żywy. Usta w kątach i w zaokrągleniu, tam gdzie czerwień warg łączy się kolorem twarzy, wydają się prawdziwe, jak ciało i krew. Kto dobrze przypatrzy się wgłębieniu szyi, zobaczy uderzenie pulsu^.”

.

Leonardo nakładał kolejne warstwy farb delikatnymi ruchami pędzla (sfumato). Laserunek obrazu jest niewidoczny.

.

Leonardo da Vinci zmarł w 1519 r. Na mocy testamentu obraz został przekazany Giovanniemu Farncesco Caprottiemu (Salai), który był uczniem mistrza. W 1547 r. dzieło trafiło do królewskiego salonu kąpielowego. Franciszek kupił obraz za 4 tysiące złotych koron (obecne 9, mln dolarów). W wyniku przebywania w salonie kąpielowym obraz się trochę zniszczył. Starali się go naprawić Jean Hoey i jego syn Claude, holenderscy malarze. Portret pokryto grubą warstwą lakieru. Po jakimś czasie lakier popękał. Później „Monę Lisę” przeniesiono do Wersalu, a następnie do Luwru. Napoleon Bonaparte zabrał później obraz i powiesił go w swojej sypialni. Po zesłaniu na Wyspę Świętej Heleny obraz powrócił do Luwru. Obecnie obraz jest własnością rządu Francji.

Obraz został skradziony 21 sierpnia 1911 roku z Salonu Carre w Luwrze. Złodziejem okazał się Vincenzo Peruggia, szklarz pracujący w muzeum. Policja poszukiwała dzieła przez dwa lata. Na jesieni 1913 r. Vincenzo skontaktował się z antykwariuszem. Podawał pseudonim „Leonardo”. Alfred Geri pokazał list dyrektorowi Luwru. Ustalono datę i miejsce spotkania na 11 grudnia w hotelu Albert Tripol-Italia. Szklarz zażądał pół miliona lirów (obecne 2,15 mln dolarów). Złodziej został aresztowany. Co ciekawe, na początku tłumaczył kradzież chęcią zwrócenia dzieła ojczystemu krajowi. Opinia publiczna na początku uznawała go za bohatera, ale później o nim zapomniała. Został skazany na rok i 15 dni, później karę skrócono do 7 miesięcy i 9 dni więzienia.

Ciekawostki:

1. „Mona Lisa” została ukazana na rysunku satyrycznym z fajką w ustach. Ta satyryczna wersja powstała dzięki Eugene Bataille. 
2. Wizerunek Mony Lisy parodiowali także: Salvador Dali, Fernand Leger, Maria Sol Escobar, Robert Rauschenberg, Peter Max.
   

   „Mona Lisa” w wykonaniu Salvadora Dali

3. W 1919 r. powstała pocztówka z Moną Lisą z brodą i wąsami i z niezbyt kulturalnym napisem H.O.O.Q, czyli Elle a choud au cul
4. Andy Warhol przedstawiał postać na serigrafiach pt. Trzydzieści to lepiej niż jedna.
5. O Mona Lisie śpiewali: Nat King Cole (Mona Lisa). Bob Dylan (Vision of Johanna), Elton John, Willie Nelson, Jimmy Clanton, Britney Spears, Slick Rick.

6. Motyw Mony Lisy pojawiał się w: „Star Treku”, „Doktorze Who”, „Uśmiechu Mony Lisy”, animowanej „Giocondzie”, w czołówce „Latającego Cyrku Monty Pythona”.

7. Muzeum Prado w Madrycie (Hiszpania) posiada w pełni odrestaurowaną kopię obrazu spod pędzla ucznia Leonarda.

8. Istnieje obraz o nazwie „Mona Lisa z Isleworth” nieznanego autorstwa (86 x 64,5 cm). Zwolennicy autentyczności Mony Lisy z Isleworth uważają, że jest ona niedokończonym dziełem Leonarda. Po obu stronach obrazu znajdują się kolumny, które na obrazie z Luwru są pokazane fragmentarycznie. Twarz kobiety jest tutaj młodsza. Obraz nie ma dokończonego tła, zawiera mniej szczegółów niż oryginał.

9. Kultowe przeróbki sławnego obrazu znajdziemy w książce „Mona Lisa Reimagined”.