Historia Jednego Obrazu: Aranżacja szarości i czerni nr 1: matka artysty

Kolejnym rozpatrywanym przez nas obrazem będzie „Aranżacja szarości i czerni nr 1: matka artysty”. Potocznie obraz nazywany jest „Matką Whistlera”. Jest to obraz olejny o wymiarach 144,3 x 162,4 cm Jamesa McNeilla Whistlera. Obraz został namalowany w 1871 roku.

Dzieło nie zdobyło uznania po namalowaniu. Krytycy odrzucali paletę kolorów zastosowaną przez malarza. Przypominała im mglisty, zanieczyszczony londyński klimat. Obraz zaskakuje również szkicowością i półprzezroczystością. Nie był malowany gęstą farbą, jak w przypadku dzieł Akademii. Obraz został zaprezentowany podczas wystawy Royal Academy of Arts. Niestety, został odrzucony przez jurorów. Whistler nigdy później już nie wystawił tam swoich dzieł. Autor miał pogłębiające się problemy finansowe, a obraz nie chciał się sprzedać. W 1891 roku trafił jednak do Musee du Luxemburg w Paryżu, w 1922 r. przeniesiono go do Luwru. Był wypożyczany, dzięki czemu zyskał popularność. W 1934 roku wydano nawet znaczek z okazji Dnia Matki, na którym widniała „Matka Whistlera” z napisem „In memory and in honor of the mothers of America” („Pamięci i ku czci matek Ameryki”). W lewym dolnym rogu znaczka dodano także wazon z kwiatami. Później w Pensylwanii pojawił się także pomnik inspirowany obrazem.

.

Obraz powstał w studiu Whistlera. Dużych rozmiarów dzieło przeszkadzało w codziennym życiu. Artysta mieszkał z matką Anną Matildą. Kobieta miała wtedy 67 lat, była wdową po George’u Washingtonie Whistlerze. Inżynier kolejowy zmarł z trojgiem dzieci w 1849 r. na cholerę.

.

Pełna godności Anna Matilda została przedstawiona w żałobnym stroju. Jest ubrana w czarną suknię, która kontrastuje z bielą czepka, kołnierzyka, mankietów i trzymanej w dłoniach koronkowej chusteczki.W momencie malowania obrazu nosi go już od 32 lat. Siedzi na prostym drewnianym krześle. Jest zwrócona lewym bokiem do widza. Stopy opiera na podnóżku. Na twarzy Anny Matildy widać upływ czasu i ciężkości przeżytego życia.

.

Wnętrze pokoju nie nastraja pozytywnie. Kobieta została przedstawiona na tle szarej ściany z ciemnym pasem na dole. Na ścianie wiszą dwa obrazy. Jeden to pejzaż w czarnej ramie, widok otoczony jest także białym passe partout. Prawdopodobnie jest to jeden z obrazów Whistlera z widokiem na Tamizę. Z drugiego obrazu widać tylko kawałek ramy. Z lewej strony wisi również ciemna zasłona z wzorem florystycznym, która może przypominać japońskie kimona.

.

Whistler pisał o obrazie: „Mnie osobiście obchodzi on także jako portret mojej matki, ale czy tożsamość osoby portretowanej musi albo czy powinna interesować publiczność?”. Chciał, żeby odbiorca nie skupiał się na temacie obrazu, ale na kolorach, formie i kompozycji. Ważne były dla niego emocje, które były odpowiedzią na monochromatyczne barwy obrazu. Widzowie nie sprostali jego oczekiwaniom. Obraz stał się dla Amerykanów ikoną macierzyństwa. Zwracają dużą uwagę na postać przedstawioną na obrazie.

.

Ciekawostki:

Obraz został pokazany w filmie „Jaś Fasola: Nadciąga totalny kataklizm”. Główny bohater zostaje wysłany do Los Angeles jako ekspert. W galerii ma być odsłonięty nowy zakup: „Matka Whistlera”. Jaś Fasola znany ze swojego pecha niszczy drogocenne dzieło.

Polski malarz Rafał Bujnowski namalował 50 kopii obrazu wiszącego na ścianie za Anną Matildą.

Często porównywanym obrazem do dzieła Whistlera jest „Matka Hammershøia”. O podobieństwach między dziełami stanowią: szara kolorystyka, podobnie ubrana kobieta, która siedzi w tej samej pozie. Jest to lustrzane odbicie „Aranżacji szarości i czerni”.